नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF | Naisargik Apatti Mule Honare Arthik Parinam Prakalp

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF, नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प , Naisargik Apatti Mule Honare Arthik Parinam Praklp, Naisargik Apatti Mule Honare Arthik Parinam Praklpb in Marathi, Naisargik Apatti Mule Honare Arthik Parinam Project in Marathi

प्रस्तावना 

मानवाच्या आयुष्यात निसर्गाचे स्थान फार महत्त्वाचे आहे. निसर्गाशिवाय जीवनाची कल्पनाही करणे अशक्य आहे. पाणी, हवा, माती, सूर्यप्रकाश, जंगल, नद्या, समुद्र, डोंगर ही सर्व निसर्गाची देणगी आहेत. या देणग्यांमुळेच शेती, उद्योग, व्यापार आणि मानवी समाजाचा संपूर्ण विकास शक्य होतो. मात्र, हाच निसर्ग जेव्हा प्रचंड संतापतो तेव्हा त्यातून निर्माण होणाऱ्या घटना “नैसर्गिक आपत्ती” म्हणून ओळखल्या जातात. भूकंप, पूर, चक्रीवादळ, दुष्काळ, भूस्खलन, अतिवृष्टी, वणवे या सर्व घटना नैसर्गिक आपत्तींत मोडतात. या आपत्तीमुळे मानवाचे जीवन विस्कळीत होतेच, शिवाय देशाच्या आर्थिक घडीवरही मोठा परिणाम होतो.

जगभरातील इतिहास पाहिला तर प्रत्येक कालखंडात निसर्गाने आपली ताकद दाखवली आहे. भारतासारख्या भौगोलिकदृष्ट्या विविधतेने नटलेल्या देशात नैसर्गिक आपत्तींची तीव्रता आणि वारंवारता अधिक आढळते. हिमालयाच्या कुशीत होणारे भूकंप, बंगालच्या उपसागरात येणारी चक्रीवादळे, महाराष्ट्रासह विविध राज्यांमध्ये होणारी अतिवृष्टी किंवा दुष्काळ ही त्याची काही उदाहरणे आहेत. अशा प्रत्येक घटनेत केवळ मानवी जीवितहानी होत नाही, तर मोठ्या प्रमाणावर शेतीचे नुकसान, औद्योगिक उत्पादनात घट, वाहतूक व दळणवळणातील अडथळे, रोजगाराच्या संधी कमी होणे यांसारखे अनेक आर्थिक परिणाम दिसून येतात.

आर्थिक परिणामांचा विचार केला तर सर्वात प्रथम शेती क्षेत्राचे प्रचंड नुकसान समोर येते. भारत हा कृषिप्रधान देश असल्यामुळे अन्नधान्याचे उत्पादन हे हवामानाशी घट्ट जोडलेले आहे. दुष्काळ पडल्यास शेतकरी पिके घेऊ शकत नाही, तर अतिवृष्टी किंवा पूर आल्यास तयार उभी पिके वाहून जातात. यामुळे थेट शेतकऱ्याचे उत्पन्न कमी होते, ग्रामीण अर्थव्यवस्था कोलमडते आणि बाजारपेठेत अन्नधान्याचा तुटवडा निर्माण होतो. परिणामी महागाई वाढते आणि सामान्य जनतेला आर्थिक फटका बसतो.

औद्योगिक क्षेत्राकडे पाहिले तरी नैसर्गिक आपत्तींचे गंभीर परिणाम जाणवतात. भूकंप किंवा वादळामुळे कारखाने, उत्पादन केंद्रे आणि त्यांची यंत्रसामग्री यांचे नुकसान होते. वाहतूक व्यवस्था खंडित झाल्याने माल वेळेवर बाजारपेठेत पोहोचू शकत नाही. आयात-निर्यात यांवर परिणाम होतो. उद्योगधंदे बंद पडल्याने कामगार बेरोजगार होतात आणि उत्पादनक्षमता कमी होते. यामुळे देशाच्या सकल राष्ट्रीय उत्पादनात (GDP) घट येते.

नैसर्गिक आपत्तीमुळे पायाभूत सुविधांचे (Infrastructure) देखील प्रचंड नुकसान होते. रस्ते, पूल, रेल्वेमार्ग, बंदरे, विमानतळ, वीज वितरण व्यवस्था, पाणीपुरवठा यांसारख्या सुविधा खंडित झाल्यावर सरकारला त्यांचे पुनर्निर्माण करण्यासाठी अब्जावधी रुपयांचा खर्च करावा लागतो. हा खर्च सरकारच्या इतर विकासकामांवर परिणाम करतो. शिक्षण, आरोग्य, रोजगार निर्मिती यांसारख्या योजनांसाठी राखीव असलेली निधीची रक्कम आपत्ती व्यवस्थापनात वापरावी लागते.

याशिवाय, विमा क्षेत्र, बँका आणि वित्तीय संस्थांवरही नैसर्गिक आपत्तीचा फटका बसतो. आपत्तीनंतर विमा कंपन्यांना मोठ्या प्रमाणावर नुकसानभरपाई द्यावी लागते. बँकांकडे घेतलेले कर्ज फेडण्यात शेतकरी किंवा उद्योजक अपयशी ठरतात. त्यामुळे बँकिंग प्रणालीवर आर्थिक ताण येतो.

सरकारच्या अर्थसंकल्पावर नैसर्गिक आपत्तीचा थेट परिणाम होतो. आपत्तीग्रस्त भागात मदत व पुनर्वसनासाठी सरकारला मोठ्या प्रमाणावर निधी वितरित करावा लागतो. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरून मदत घ्यावी लागते. या सर्वांमुळे देशाच्या विकासदरावर नकारात्मक परिणाम होतो.

नैसर्गिक आपत्ती हे फक्त भौतिक किंवा आर्थिक नुकसानच घडवत नाहीत, तर सामाजिक आणि मानसिकदृष्ट्याही परिणाम घडवतात. पण या प्रकल्पात आपण विशेषतः आर्थिक परिणामांवर लक्ष केंद्रित करणार आहोत. कारण देशाची प्रगती ही अर्थव्यवस्थेच्या मजबुतीवर अवलंबून असते. अर्थव्यवस्थेत अडथळे निर्माण झाल्यास बेरोजगारी, महागाई, दारिद्र्य यांसारख्या समस्या वाढतात.

आजच्या आधुनिक काळात विज्ञान-तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने आपत्तींची पूर्वकल्पना मिळू शकते. पण त्या टाळता येत नाहीत. त्यामुळे आपत्ती नंतरचे व्यवस्थापन आणि आर्थिक नुकसान कमी करण्याचे प्रयत्न अधिक महत्त्वाचे ठरतात. विमा कवच, आपत्कालीन निधी, शाश्वत विकासाची धोरणे आणि जनजागृती या मार्गाने आर्थिक परिणाम काही प्रमाणात कमी करता येतात.

म्हणूनच, या प्रकल्पाद्वारे आपण “नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम” यांचा सखोल अभ्यास करणार आहोत. यातून विद्यार्थ्यांना तसेच सामान्य वाचकांना या विषयाची व्यापक समज मिळेल. निसर्गाचा संताप रोखता येत नसला तरी त्याच्या आर्थिक परिणामांना तोंड देण्याची तयारी नक्कीच करता येऊ शकते.

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF अनुक्रमणिका

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प pdf मध्ये खाली दिलेल्या सर्व घटका वर सविस्तर प्रकल्प लिहिण्यात आला आहे.

प्रकल्पाचे उद्दिष्ट 

नैसर्गिक आपत्ती या मानवी नियंत्रणाबाहेरील घटना आहेत. निसर्गाच्या रौद्र रूपामुळे भूकंप, पूर, दुष्काळ, चक्रीवादळ, वणवे, भूस्खलन अशा अनेक संकटांचा सामना समाजाला करावा लागतो. या आपत्तीमुळे मानवी जीवितहानी, पर्यावरणाचे नुकसान, सामाजिक विस्कळीतपणा तर होतोच, परंतु त्याचबरोबर आर्थिक क्षेत्रावर खोलवर परिणाम होतो. आर्थिक परिणामांचा अभ्यास, त्यांची सखोल मांडणी आणि त्यावर उपाययोजना सुचवणे हेच या प्रकल्पाचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

मानव आणि अर्थव्यवस्था यांचे नाते अतूट आहे. देशाची प्रगती ही अर्थव्यवस्थेच्या मजबुतीवर अवलंबून असते. त्यामुळे जेव्हा नैसर्गिक आपत्ती घडते तेव्हा ती केवळ व्यक्ती किंवा एका गावापुरती मर्यादित राहत नाही, तर ती संपूर्ण प्रदेश, राज्य, देश आणि कधी कधी आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेलाही हादरा देते. या पार्श्वभूमीवर हा प्रकल्प घेतला असून, त्यामागील उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे स्पष्ट करता येतील.

१) आर्थिक परिणामांचा अभ्यास करणे

नैसर्गिक आपत्ती झाल्यानंतर कोणकोणत्या आर्थिक क्षेत्रांवर परिणाम होतो, हे समजून घेणे हे पहिले उद्दिष्ट आहे. शेती, उद्योग, व्यापार, वाहतूक, पर्यटन, बँकिंग आणि विमा या सर्व क्षेत्रांचा वेगळा अभ्यास करून, त्यावर आपत्तीमुळे झालेल्या आर्थिक फटक्यांची माहिती गोळा करणे आवश्यक आहे.

 २) शेतकरी व ग्रामीण अर्थव्यवस्थेवर परिणाम समजून घेणे

भारत हा कृषिप्रधान देश असल्यामुळे शेती क्षेत्र हा अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे. आपत्तीमुळे शेतकऱ्यांना कसा फटका बसतो, ग्रामीण भागात बेरोजगारी कशी वाढते, महागाई कशी निर्माण होते, हे या प्रकल्पाद्वारे विश्लेषित करणे हे महत्त्वाचे उद्दिष्ट आहे.

३) औद्योगिक व व्यावसायिक क्षेत्रातील नुकसान स्पष्ट करणे

आपत्तीमुळे लघुउद्योग, मोठे उद्योग, कारखाने, व्यापार व्यवहार यावर होणारे परिणाम तपासणे आवश्यक आहे. कामगारांची बेरोजगारी, उत्पादनात घट, निर्यात-आयात खंडित होणे यांचा अभ्यास करून औद्योगिक क्षेत्रावरील संकट मांडणे हा या प्रकल्पाचा एक महत्त्वाचा हेतू आहे.

 ४) पायाभूत सुविधांवरील परिणामांचा अभ्यास

रस्ते, पूल, रेल्वेमार्ग, वीजपुरवठा, जलपुरवठा, दळणवळण व्यवस्था अशा सुविधांचे नुकसान झाल्यास अर्थव्यवस्था कशी विस्कळीत होते हे या प्रकल्पाद्वारे समजावून सांगणे हे उद्दिष्ट आहे.

५) सरकारच्या अर्थसंकल्पावर परिणाम दाखवणे

आपत्ती नंतर मदत, पुनर्वसन, पुनर्बांधणी यासाठी सरकारला मोठा निधी खर्च करावा लागतो. त्यामुळे विकासकामे आणि इतर योजना मागे पडतात. सरकारच्या अर्थसंकल्पातील बदल आणि त्याचा परिणाम लोकांवर कसा होतो हे मांडणे या प्रकल्पाचा हेतू आहे.

 ६) विमा व बँकिंग क्षेत्रावर होणाऱ्या ताणाचा अभ्यास

नैसर्गिक आपत्ती झाल्यानंतर विमा कंपन्यांना प्रचंड नुकसानभरपाई द्यावी लागते. बँकांचे कर्ज थकते. वित्तीय संस्थांवर ताण येतो. हे सर्व स्पष्ट करणे हा या प्रकल्पातील उद्देश आहे.

७) सामान्य नागरिकांवर होणारा आर्थिक परिणाम दाखवणे

आपत्ती झाल्यानंतर सामान्य लोकांच्या दैनंदिन जीवनात बदल होतो. रोजगार कमी होतात, उत्पन्न घटते, खर्च वाढतो. महागाईमुळे जीवनमान खालावते. हे वास्तव स्पष्ट करणे हा प्रकल्पाचा हेतू आहे.

८) दीर्घकालीन आर्थिक परिणामांचा अभ्यास

नैसर्गिक आपत्ती केवळ तत्काळ नुकसान घडवत नाहीत, तर दीर्घकालीन परिणाम घडवतात. विकासदर मंदावतो, गुंतवणूक कमी होते, आंतरराष्ट्रीय बाजारात देशाची प्रतिमा खराब होते. या दृष्टीने दीर्घकालीन आर्थिक परिणाम मांडणे हे उद्दिष्ट आहे.

 ९) उपाययोजना सुचवणे

फक्त समस्या मांडणे हे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट नाही, तर त्या समस्यांवर उपाययोजना सुचवणे हेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. आपत्ती व्यवस्थापन, आपत्कालीन निधी, विमा संरक्षण, तंत्रज्ञानाचा वापर, शाश्वत विकास या बाबींवर भर देऊन आर्थिक परिणाम कमी करण्याचे मार्ग सुचवणे हा हेतू आहे

 १०) विद्यार्थ्यांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे

या प्रकल्पाद्वारे विद्यार्थ्यांना नैसर्गिक आपत्ती आणि अर्थव्यवस्था यांचा परस्परसंबंध समजेल. यामुळे भविष्यात जबाबदार नागरिक म्हणून ते अधिक सजग होतील. समाजात जागरूकता निर्माण करणे हे अंतिम उद्दिष्ट आहे.

पूर्ण प्रकल्प लिहिण्यासाठी तुम्हाला खाली दिलेली Pdf BUY करावी लागेल.

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF कशी मिळवायची

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF ची प्राइस ₹199 रुपये आहे. प्रकल्प pdf फाईल डाऊनलोड करण्यासाठी BUY NOW बटण वर क्लिक करा इथून तूम्ही ₹199 रुपये पे करून हा प्रकल्प डाऊनलोड करू शकता. प्रकल्प PDF 49 पेजेस ची असल्यामुळे PDF ची प्राईज जास्त ठेवण्यात आलेली आहे.

काही कारणास PDF डाऊनलोड नाहीं झाली तर [email protected] ईमेल करा.

हे पण वाचा 👉 शारीरिक शिक्षण प्रकल्प PDF

नैसर्गिक आपत्ती मुळे होणारे आर्थिक परिणाम प्रकल्प PDF

FAQ

हे पण वाचा 👇👇👇👇👇

हवामान  प्रदूषण आणि त्याचे प्रकार प्रकल्प PDF 

मातीचे प्रकार प्रकल्प PDF

भारतातील दुर्मिळ वनस्पती प्रकल्प pdf

Anil Zugare

नमस्कार 🙏

मी अनिल झुगरे mahapdf.in या वेबसाईटचा फाउंडर आणि लेखक आहे मला या फिल्डमध्ये 4 वर्षाचा अनुभव आहे लिहिण्याची खूप आवड असल्या मुले मी या वेबसाईटची सुरवात केली आहे या वेबसाईटच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना विविध विषयावर प्रकल्प उपलब्ध करून देतो.

मित्रांना तुम्हाला कोणत्याही विषयाचा प्रकल्प पाहिजे असेल तर तुम्ही आम्हाला [email protected] ईमेल वर प्रकल्प विषय कळवू शकता .